Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗ

Γεννήθηκα στα νότια του Ψηλορείτη….εκεί ανάμεσα στην ρίζα του βουνού και τον  κάμπο της Μεσαράς είχα την τύχη να βιώσω  από μικρός  την  διττή φύση της γενέθλιας γης.

Από την μια στα νότια, οι απαλοί λόφοι και ο κάμπος, η γόνιμη θηλυκιά πλευρά της Κρήτης σαν  γνήσια αρχαϊκή Μητέρα Γη γεννά τους μύθους και θρύλους της που συντροφεύουν τους κατοίκους της αιώνες τώρα.

Από την άλλη κοιτώντας  βόρεια οι απότομες βραχώδεις ορθοπλαγιές του Ψηλορείτη, φιλοξενούν  έναν άλλο κόσμο, μια άλλη φύση, αρσενικιά.

Για χρόνια μέσα μου οι δυο διαφορετικές αυτές  πλευρές του νησιού διατηρούσαν ένα συνεχή γόνιμο διάλογο.

Είχα την τύχη τα καλοκαίρια των παιδικών μου χρόνων να  κοιμάμαι  στο αλώνι  ή στο χωμάτινο δώμα του σπιτιού μας και να παρακολουθώ  τα άστρα να χάνονται, κατά την αέναη κίνηση τους, στο σκοτεινό όγκο του βουνού πίσω από την εμβληματική Μαύρη την ανατολική από τις δύο κορυφές της Σέλλας του Διγενή, που ορίζει το Πόρο της Μηλιάς,  την νότια πρόσβαση του οροπεδίου της Νίδας.

Τότε απέκτησα την βεβαιότητα  ότι κάποιος  μαγικός κόσμος κρύβεται  πίσω από αυτές τις κορυφές.

Μεγαλώνοντας άρχιζα σιγά σιγά να εξερευνώ τις πλαγιές του βουνού αλλά ποτέ δεν βρέθηκα πίσω από αυτές τις κορυφές μέχρι που, σαν φοιτητής βρέθηκα στα Ανώγεια όπου ο τότε δήμαρχος ο Γιώργος  Κλάδος είχε γίνει ένας ζωντανός μύθος για τις πρωτοβουλίες του στην τοπική αυτοδιοίκηση. Τότε επισκέφτηκα για πρώτη φορά το οροπέδιο της Νίδας, τον  μαγικό κόσμο των παιδικών μου χρόνων.

Ένας κόσμος από  πέτρες χαρακωμένες από τον άνεμο και τους κεραυνούς, χρώματα άγρια, παράξενα που αντανακλούσαν  το φως και το εκσφενδόνιζαν  πίσω με δύναμη και που  υποδήλωναν  μια πρωτόγνωρη πνευματικότητα.

 Ένοιωσα ξαφνικά  κάποια όνειρα και ανείπωτες επιθυμίες μου να έχουν μεταμορφωθεί σε ήχους, σε κινήσεις, σχήματα και να γίνονται ένα με το  παρελθόν, το παρόν και το μελλοντικό μυθικό αυτής της γης.

Κάποια χρόνια μετά, διαβάζοντας το εικονογραφημένο από τον Σπύρο Ορνεράκη άρθρο  για την «ανθρωποθυσία» στα Ανεμόσπηλια, άκουσα για πρώτη φορά τα ονόματα του Γιάννη και της Έφης Σακελλαράκη.

Τότε δεν γνώριζα ακόμα το λόγο για τον οποίο είχα επιλέξει   για την διπλωματική μου εργασία το θέμα «Κέντρο Μινωικών Σπουδών και ο Μύθος σαν εργαλείο σχεδιασμού»

Αργότερα κατάλαβα ότι οι  επιλογές μας είναι αποτέλεσμα αυτών που έχουμε ζήσει και μας έχουν  σημαδέψει βαθιά.

Για μένα ο Ψηλορείτης ήταν εκεί, ένα σημάδι βαθύ και ανεξίτηλο στην ψυχή μου, ένας τόπος που ταυτιζόταν με την ανάγκη μου για ελευθερία και τις πνευματικές μου  αναζητήσεις.

Όταν, νέος αρχιτέκτονας πλέον επέστρεψα στην Κρήτη, ο Γιάννης Σακελλαράκης είχε αφήσει την ανασκαφή των Αρχανών και «είχε πιάσει τα βουνά». Έμαθα ότι «έσκαβε» στο οροπέδιο της Νίδας το Ιδαίον Άντρο.

Μια βραδιά όταν στον πάγκο του  μπαρ ΑΥΓΟ του Κωστή του Χιωτέλη στο Ηράκλειο διέκρινα  την μορφή του Γιάννη Σακελλαράκη δεν δίστασα να του συστηθώ και να του εκφράσω την επιθυμία μου να δουλέψω στην ανασκαφή του Ιδαίου Άντρου.

Δεν θυμάμαι μέσα στην αμηχανία μου τι του είπα αλλά θυμάμαι ότι πέρασα κάποιο «τέστ» δοκιμασίας που δεν ήταν άλλο από το να προσπαθήσω τις επόμενες μέρες  να του μεταφράσω από τα ιταλικά, το χειρόγραφο ημερολόγιο του Federico Halbherr,  από την πρώτη δοκιμαστική του ανασκαφή στο Ιδαίον.

Μάλλον τα πήγα καλά γιατί την ανασκαφική περίοδο του ίδιου καλοκαιριού βρέθηκα στον καταυλισμό της Ανάληψης με την ιδιότητα του «αρχιτέκτονα ανασκαφής».

Η εμπειρία αυτής της ανασκαφής στάθηκε για μένα αποκαλυπτική.

Όχι μόνο γιατί απολάμβανα κάθε στιγμή τον ρόλο μου, σχεδιάζοντας η  προσπαθώντας να λύσω προβλήματα εφευρίσκοντας μηχανισμούς που θα διευκόλυναν την ανασκαφή και θα την έκαναν πιο ασφαλή.

Όχι μόνο γιατί για πρώτη φορά στη ζωή μου ζούσα μια εξαιρετικά πειθαρχημένη και μεθοδική ερευνητική και εκπαιδευτική διαδικασία δίπλα σε δύο υπέροχους δασκάλους.

Όχι μόνο για τις εκπλήξεις που  σκηνοθετούσε ο Γιάννης Σακελλαράκης (αν δεν ήταν αρχαιολόγος πιστεύω ότι θα ήταν ένας μεγάλος σκηνοθέτης).

Όχι μόνο για την χαρά που εισπράτταμε όλοι μας όταν μας σύστηνε στους υψηλούς καλεσμένους του, σαν την Μελίνα Μερκούρη  εμφανώς καταγοητευμένη από την  ξενάγηση του Σακελλαράκη.

Όχι μόνο για τις  «πολιτιστικές εκδηλώσεις» που απολαμβάναμε κάτω από το αυγουστιάτικο φεγγάρι, με την βαθιά (λες και ερχόταν από τα βάθη του σπηλαίου και του χρόνου) φωνή και τη  άγρια λύρα του αλλοπαρμένου ανωγειανού  λυράρη να μας εκστασιάζει, πολύ πριν ο Αντώνης Ξυλούρης γίνει ο φημισμένος σήμερα  Ψαραντώνης .

Όχι μόνο γιατί στις συχνές μας επισκέψεις στα Ανώγεια ο Γιάννης Σακελλαράκης με τις παρατηρήσεις του με έκανε να καταλάβω  την ύπαρξη μιας  Κρήτης με πανάρχαιες μνήμες που επιζούν στην καθημερινή ζωή των κατοίκων, στις γιορτές και τα τραγούδια τους, στους μύθους και την προγονική μνήμη αυτού του κόσμου που έχει χτίσει ολόκληρη την ιστορία του γύρω από μια έννοια: Την υπερηφάνεια. Την δύναμη της ψυχής που την ξαναβρίσκεις αιώνες μετά την Ιλιάδα. Την ευαισθησία εκείνη που κάνει τον άνθρωπο να ασκεί την δύναμή του για πράξεις παράτολμες και καμιά φορά παράλογες.

Και όχι μόνο γιατί εμπιστευόταν  την ενστικτώδη ικανότητα μου να ανιχνεύω  σαν αγρίμι τις πιθανές διαδρομές πρόσβασης στην περιοχή του Ιδαίου και της Ζωμίνθου.

Κυρίως για μένα η μαθητεία δίπλα στο Γιάννη και την Έφη Σακελλαράκη μου έδωσε την δυνατότητα να μυηθώ και να βαπτιστώ ξανά στα πρωτογεννή στοιχεία της γης που με γέννησε και που δεν γνώριζα μέχρι τότε την δύναμη και την αξία τους.

Σ αυτήν μου την εμπειρία, της πρώτης μου επαφής με  αρχαιολογική (και όχι μόνο) ανασκαφή,  χρωστάω ένα μεγάλο μέρος από σκέψεις και συναισθήματα που πλούτισαν τη ζωή μου.

Ο Γιάννης Σακελλαράκης ήταν ο λόγος για  να βρεθώ κάτω από αυτές τις συνθήκες  εκεί, για να ξαναβρώ το  μαγικό κόσμο των παιδικών μου χρόνων, αλλά ταυτόχρονα να  τον ερμηνεύω  με μια άλλη ματιά πλέον, όταν εκεί έξω από το Ιδαίον Άντρο, παρατηρώντας για πρώτη φορά κάτω από το φως του φεγγαριού το οροπέδιο της Νίδας, αισθάνθηκα να χάνομαι στην έκσταση που δημιουργεί το απόλυτο γυμνό.

Τότε σκέφτηκα ότι, ναι,  μόνο εδώ θα μπορούσε το πνεύμα του πρώτου κατοίκου της Κρήτης να μετουσιωθεί σε θεότητα.

Εδώ, με το πάντρεμα της γης και του ουρανού, συντελέστηκε η αυγή του ανθρώπινου ξυπνήματος στην Κρήτη. Ο Κρηταγενής Δίας είναι η προσωποποίηση αυτής της αιώνιας ένωσης. Τόσο έντονη η παρουσία του θείου σ' αυτόν το χώρο, που η σάρκα σου χάνει τον έλεγχο της, γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη θύμα της ίδιας της φύσης.

Και ήταν το πάθος του Γιάννη Σακελαράκη κατά την διάρκεια της ανασκαφής στο βάθος του Ιδαίου Άντρου, που με έκανε κοιτάζοντας την πέτρινη οροφή  του σπηλαίου κάτω από το πρωινό φως, να νοιώθω σαν  να αιωρούμαι  στο θόλο σμίγοντας μαζί με όλους αυτούς που μέσα στο χρόνο ευτύχησαν να ανηφορίσουν προς τον αιώνιο Ψηλορείτη, αναζητώντας τον εαυτό τους σε αυτό το λίκνο της καταγωγής τους, σε αυτή τη πηγή των ονείρων και των μύθων.

Ξανάβρισκα  το χαμένο μίτο της Αριάδνης και αφηνόμουνα στην  σιγουριά του.

Τότε ήταν που ένοιωσα  για πρώτη φορά  στο κοίλο σώμα - χώρο μήτρα – ενός Μητάτου, την αρχέγονη αλήθεια της έννοιας του κατοικείν.

Δεν ξέρω αν η «Νίδα και το Ιδαίον Άντρο είναι ο πρώτος τόπος που συναντάς όταν κατεβαίνεις από τον ουρανό…» όπως θέλουν να πιστεύουν οι Ανωγειανοί.

Ξέρω όμως ότι ο Γιάννης Σακελλαράκης που είχε ήδη κατακτήσει την «κρητική ματιά»,  στάθηκε για μένα ο άνθρωπος που με έμαθε να κοιτάζω τους ουρανούς με ένα άλλο τρόπο.